Servis beklerken geçirilen kaza iş kazası mıdır?

İşçinin yemek hakkı var mıdır?

Soru: Merhaba, uzun zamandır işsizim. Nihayet bir iş buldum. Yapacağım iş ve alacağım ücret konusunda bir sıkıntım bulunmuyor fakat kafama takılan bir şey var ve bu nedenle sizlere danışmak istedim. İşveren söylediğine göre, işçilerine öğlen arasında yemek yardımı yapmıyormuş ve herkes kendi yemeğini evinden getiriyormuş. Bu açıkçası benim ilk defa başıma geliyor ve merak ediyorum. İşçinin yemek hakkı var mıdır? İşveren yemek vermek zorunda mı? İşveren yemek ücreti ödemek zorunda mı? İşçi çalışmasının karşılığında en azından öğlen araları yemek yiyemeyecek mi? Ben evimden taşıyamıyorsam aç mı kalacağım? Bu konuda bir kanun hükmü bulunuyor mu? Bana konu ile ilgili yardımcı olabilir misiniz? Teşekkürler.

Cevap:

Merhabalar,

Aslında olaya sizin açınızdan bakarsak sonuna kadar haklısınız ama ne yazık ki tabii olduğumuz 4857 Sayılı İş Kanunu‘nda bu konu ile ilgili bir düzenleme söz konusu değildir.

Eğer işvereniniz ile imzalayacağınız iş sözleşmenizde işverenin, işçiye işyerinde yemek vermesi ya da yemek ücreti ödemesine dair bir madde var ise, işveren tarafından bu ihtiyaçların karşılanması zorunluluktur. Aksi halde iş sözleşmelerinde bu tarz konular hüküm altına alınmaz ise, işverene ” neden işçilere yemek vermiyorsun? Ya da neden işçilere yemek ücreti vermiyorsun? ” şeklinde bir soru sorulması ne yazık ki mümkün değildir.

İşçinin yemek hakkı var mıdır?

Biraz önce de bahsettiğimiz gibi, evet eğer bireysel ve toplu iş sözleşmelerinde işverenin işçiye yemek ya da yemek parası verileceğine bir madde bulunmuyor ise, işveren çalıştırdığı işçisine yemek sağlamak ya da yemek ücreti vermek zorunda değildir. Fakat işçilerin yemek hakkının olmaması, o iş yerinde ara dinlenme sürelerinin de olmayacağı anlamına gelmiyor. Ara dinlenmeler yemek molası olarak nitelendirilemez. Ara dinlenmelere istirahat gözüyle bakılmalıdır. Bu neden ile işveren işçilere yemek hakkı verse de vermese de ara dinlenme sürelerine riayet etmek ile yükümlüdür.

Yargıtay’a göre, 4857 sayılı İş Kanununun 63. maddesi hükmüne göre günlük çalışma süresi on bir saati aşamayacağından, 68. maddenin belirlediği yedi buçuk saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok on bir saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Buna göre günde on bir saate kadar olan çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, on bir saat ve daha fazla çalışmalarda ise en az bir buçuk saat olarak verilmelidir. Bknz: Çalışma süresi hesaplanırken ara dinlenme süreleri hesaba katılır mı?

İşveren yemek hizmetini kaldırabilir mi?

Eğer bir işletme içerisinde yemek hizmeti veriliyor ya da işçilere yemek ücreti ödeniyor ise, sözleşme hükümlerinde bu durumun belirtilip belirtilmediğine bakılmaksızın, işverenin yönetim hakkını bu konuda tek taraflı kullanıp yemek hizmeti işletme içerisinde kaldırılamaz. Ya da işçilere verdiği yemek ücretini sonlandıramaz. Bu durum iş sözleşmesi ile hüküm altına alınmasa bile, kazanılmış bir hak olarak kabul edilir. İşverenin yemek hizmetini tamamen kaldırma kararı, işçilerin rıza göstermemesi durumunda hayata geçirilmesi işveren için başka problemler doğurabilir. Eğer böyle bir durum söz konusu olursa, işçilere haklı neden ile iş sözleşmelerini feshetme hakkı doğacaktır. Bu fesih neticesinde işçi, ihbar tazminatı haricinde ki tüm haklarını işverenden tahsil ederek iş sözleşmesini feshedebilecektir.

Ara dinlenme süreleri ne kadardır?

Ara dinlenme süreleri 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 68. Maddesi‘nde işçinin o günkü toplam çalışma saatine göre düzenlenmiştir.

Buna göre;

4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat olarak verilir.

Konuyu özetlememiz gerekir ise şayet;

Bireysel ve toplu iş sözleşmelerinde hüküm altına alınmadığı taktirde işverenin yemek verme gibi bir zorunluluğu bulunmamaktadır. Sözleşmelerde bulunmayan durumlarda konu tamamen işverenin insiyatifindedir. Fakat, varolan bir hak durumu söz konusu ise o zaman işin rengi değişecektir. İşveren kendi yönetim hakkını kullanarak, tek taraflı, işçilerin rızasını almadan bu tarz bir uygulama yapamaz. Yaptığı taktirde, işçilere iş sözleşmesini feshetme hakkı doğacaktır. Bu fesih neticesinde, işçiler iş sözleşmelerini kıdem tazminatını tahsil ederek iş sözleşmelerini feshedebilecektir. Bknz: İşçinin haklı nedenle fesih hakkı

Ayrıyeten işverenin yemek vermemesi, işçinin ara dinlenme sürelerinin kısalmasına ya da hiç vermemesine engel değildir. İşveren yemek verse de, vermese de, işçisine 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 68 maddesi‘nde belirtilen çalışma sürelerine uygun bir şekilde ara dinlenme süresi sağlamak zorundadır. Bknz: Yemek arası çalışma süresinden sayılır mı?