İhbar tazminatı şartları
İş hayatında işçi ya da işveren farketmeksizin uygulanması gereken bir takım kurallar bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de ihbar tazminatı‘dır.
İhbar tazminatı, 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 17. Maddesi’nde hüküm altına alınmıştır.
Kanun maddesine göre;
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.
İş sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
b) İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,
Feshedilmiş sayılır.
Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.
Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
İstifa etme durumunda ihbar tazminatı
İşçinin kendi rızası ile istifa etmesi durumlarında bilindiği gibi kendisine herhangi bir şekilde kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi yapılmaz. Ama hiçbir tazminat ödemesinin yapılmaması işçinin iş yerinden elini kolunu sallayarak ayrılacağı anlamına gelmiyor.
İstifa eden işçi, iş yerinde ki kıdemine göre belirlenen bildirim sürelerine riayet etmek zorundadır. Hiçbir işçi bugün çalışıp durup dururken, “ ben artık işe gelmiyorum “ deme hakkına sahip değildir. ( deneme süresi hariç )
İstifa ederek iş yerinden ayrılan işçi normal şartlar da işverenine yazılı olarak bildirim yaparak, ihbar süresi kadar iş yerinde çalışmalıdır. Eğer işçi çalışmak istemiyor ise, ihbar süresi kadar olan sürenin ücretini işverene ödemesi gerekmektedir. İşçi bu ücreti ödemeden iş yerinden ayrılır ise, işveren hukuki yollara başvurarak bu ücreti işçiden tahsil edebilmek hakkına sahiptir.
Fakat bazı durumlar gerçekleşen fesihler de taraflar 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17 maddesi’nde hüküm altına alınan bildirim süreleri uygulanmamaktadır. Bu nedenden ötürü aşağıda belirtilen başlıkta gerçekleşen fesihler de, işçi işverenden, işverende işçiden bildirim süresi, yani ihbar tazminatı talep edemez.
Peki nedir bu bazı nedenler? Gelin dilerseniz hangi hallerde ihbar tazminatının ödenmeyeceğine göz atalım.
Evlilik nedeniyle iş sözleşmesinin feshi ve ihbar tazminatı
Çalışma hayatımız da en sık rastladığımız durumlardan bir tanesi kadın işçilerin evlilik nedeniyle iş sözleşmelerinin fesih durumudur.
Bilindiği gibi, kadın işçiler evlendikleri tarihten itibaren bir yıl içerisinde 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun halen yürürlükteki 14. maddesinden dolayı iş sözleşmelerini kıdem tazminatını talep ederek sonlandırabilir. Bu şekilde gerçekleşen fesihler de sadece işçiye kıdem tazminatı ödemesi yapılmaktadır, kadın işçi bu nedenden ötürü işvereninden ihbar tazminatı talep edemez.
Askerlik nedeniyle iş sözleşmesinin feshi ve ihbar tazminatı
Askere gidecek olan işçi 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun halen yürürlükteki 14. maddesi’nden dolayı askerlik nedeniyle tek taraflı ve kıdem tazminatını talep ederek feshedebilir. Fakat askerlik nedeniyle gerçekleşen fesihler de işçinin iş akdini feshinde bildirim süresi yoktur. Bu neden ile askere giden işçi, sadece kıdem tazminatına hak kazanacaktır, kendisine herhangi bir şekilde ihbar tazminatı ödemesi yapılmaz. Askerlik nedeniyle gerçekleşen fesihler de işverenler de işçiden ihbar tazminatı talep etme şansı bulunmamaktadır.
Deneme süreli iş sözleşmesinde ihbar tazminatı
İş sözleşmeleri imzalanırken taraflar arzu eder ise iş sözleşmelerine deneme süresi de koyabilmektedir. Bireysel iş sözleşmelerinde maksimum iki ay olan bu deneme süresi, toplu iş sözleşmelerinde dört aya kadar çıkabilmektedir. Taraflar deneme süresi içerisinde iş sözleşmelerini bildirimsiz bir şekilde feshetme hakkına sahiptir.
Bu neden ile iş akdi deneme süresi içerisinde feshedilir ise, tarafların birbirlerine ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Emeklilik nedeniyle işten ayrılma ve ihbar tazminatı
Emekliliği hak eden personel, emekli olduğu tarihte işverenine gerekli bildirimi yaparak iş sözleşmesini feshedebilir. Emeklilik nedeniyle gerçekleşen fesihler de bildirim süresi bulunmamaktadır. Emekliliği hak eden işçi, iş yerinde ki kıdemine istinaden belirlenen bildirim sürelerine riayet etmek zorunda değildir. İş sözleşmesinin emeklilik ya da emeklilik için yaş dışında ki diğer şartların sağlanması halinde gerçekleşecek fesihler de tarafların ihbar tazminatı hakkı bulunmamaktadır.
Haklı neden ile derhal fesih hakkı ve ihbar tazminatı
Haklı nedenle derhal fesih, 4857 sayılı İş Kanunu‘nun 24. ve 25. maddelerinde düzenlenmiş sebeplerden birine dayanarak uygulanan fesih şekilleridir. Bu fesihler işveren ve işçinin artık birlikte çalışmaya devam etmesinin mümkün olmadığı durumları içerdiği için derhal yani bildirim süresine riayet etmeden yapılabilir.
Bu nedenlerden gerçekleşecek fesihler derhal olduğu için tarafların birbirlerinden herhangi bir ihbar tazminatı talebi olması söz konusu değildir.
Fakat;
Haklı neden ile derhal gerçekleşmesi gereken fesihler de taraflar olayın öğrenildiği tarihten itibaren 6 iş gün içerisinde işlem yapmalıdır. Eğer 6 iş günü kuralına riayet edilmez ise bu sefer kıdem ve ihbar tazminatı hakkı ortaya çıkacaktır.
Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Feshinde İhbar Tazminatı
Belirli süreli iş sözleşmeleri, özelliği itibariyle bitiş süresi taraflarca önceden belirlenmiş sözleşmelerdir. Bu neden ile iş sözleşmesinin ne zaman biteceği bilindiği için ihbar tazminatı belirli süreli iş sözleşmelerinde olmaz. İhbar tazminatı sadece belirsiz süreli iş sözleşmelerinde uygulanmaktadır.
Tabi bu konuda net karar verebilmek için sözleşmenin gerçekten belirli süreli olması gerekmektedir. Eğer sözleşmeler de bir hukuksuzluk durumu söz konusu olur ise, belirli süreli iş sözleşmelerini, ilk günden bu zamana kadar belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edilecektir ve bu süre içerisinde tarafların ihbar tazminatı hakkı doğacaktır. Bknz: Belirli süreli iş sözleşmesi hakkında merak edilenler
