Kısmi süreli çalışma ne demektir?
İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli çalışma denilmektedir.
Bilindiği gibi 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 63. Maddesi’ne göre haftalık çalışma süresi haftalık maksimum 45 saattir. Bu 45 saat tam zamanlı çalışanlar için geçerlidir. Kısmi süreli çalışanlar için haftalık çalışma süresi normal çalışma süresini 3/2’si olarak belirlenmiştir. ( maksimum 30 saat )
Normal çalışmanın 3/2’si yani haftalık maksimum 30 saat olarak belirlenen çalışma sürelerine tabii çalışmaya iş hukukunda kısmi süreli ya da part time çalışma denilmektedir.
Kısmi süreli çalışma 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 13. Maddesi’nde hüküm altına alınmıştır.
İlgili kanun maddesi’nde konu ile ilgili;
İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.
Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır.
İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur.
İfadelerine yer verilmiştir.
Doğum sonrası kısmi süreli çalışma
Anne ve babanın çalışması gereklidir.
Ailelerin bu haktan faydalanabilmeleri için anne ve babanın çalışması gerekmektedir. Aile fertlerinden birinin çalışmıyor ise, diğer aile bireyi Doğum sonrası kısmi süreli çalışma hakkından faydalanamaz.
Anne ya da baba farketmeksizin bu hakkı kullanabilir.
Bu hakkı eğer anne ve baba çalışıyor ise, ikisinden birisi kullanabilir. Kısmi süreli çalışma işlemi sadece annelere özgü değildir. Eğer arzu edilir ise, babalar da kullanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, sadece ya anne ya da babanın bu durumdan faydalanabiliyor olmasıdır. Hem anne hemde baba aynı anda kısmi süreli çalışma şansına sahip olamaz.
Doğum izni bitikten sonra talepte bulunabilirsiniz.
Kısmi süreli çalışma işlemi yapabilmek için resmi olarak doğum izninin sona ermesi gerekmektedir. Doğum sonrasında verilen olağan 8 haftalık istirahatin bitiminden sonra işçilerin böyle bir hakkı bulunmaktadır. Normal şartlar da kadın işçilerin doğum sonrası 8 haftalık istirahat bitiminden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin hakları bulunmaktadır. İşçiler, kısmi süreli çalışmaya geçmek için 6 aylık ücretsiz izin süresinin bitmesini beklemek zorunda değildir.
Örneğin: Doğum sonrası 8 haftalık istirahatiniz sona erdi ve siz direk çalışmak istiyorsunuz. Fakat tam zamanlı çalışmadan kısmi süreli çalışmaya geçmek istiyorsunuz. Bunun için 6 aylık ücretsiz izin süresi kadar beklemek zorunda değilsiniz.
Ya da doğum sonrası 3 ay ücretsiz izin kullandınız. İllaki 6. Ayı doldurmayı beklemek zorunda değilsiniz. 3. Aydan itibaren kısmi süreli çalışma talebinizi işvereninize iletebilirsiniz.
İşverene yazılı olarak en az 30 gün öncesinden bildirim yapmak zorundasınız.
Kısmi süreli çalışma talebini işçi, işverenine en az 30 gün önceden yazılı olarak bildirmek zorundadır. İşçi, bir anda ” benim böyle bir hakkım var ben kısmi süreli çalışmaya geçiyorum ” deme şansına sahip değildir. Talebini yazılı olarak ve belirlenen sürelere uyarak nizami bir şekilde yapmak zorundadır.
Kısmi süreli çalışma ilkokul çağına kadar kullanılabilir.
İşçi, işverenine yaptığı kısmi süreli çalışma talebi sonrasında, çocuğu zorunlu ilköğretim yaşına gelene kadar kısmi süreli çalışabilir.
Çocuğum 3 yaşında bende faydalanabilir miyim?
Doğum yaptınız ve o dönemler de böyle bir talebiniz olmadı fakat şuan ihtiyacınız var. Doğum sonrası kısmi süreli çalışma hakkınızı şuan kullanabilirsiniz. İşvereninize biraz önce bahsettiğimiz gibi, 30 gün öncesinden yazılı bildirimde bulunarak, çocuğunuz ilköğretim çağına gelene kadar kısmi süreli çalışma hakkından faydalanabilirsiniz.
İşveren kabul etmek zorunda.
İşçinin işverenine yapacağı Doğum sonrası kısmi süreli çalışma talebi sonrasında, işverenin işçinin bu talebini kabul etmeme gibi bir şansı bulunmamaktadır. İşveren, işçinin bu talebini hayata geçirmek ile mükelleftir. İşçinin yapacağı yazılı bildirime işveren yazılı olarak cevap vermek zorundadır. Aksi halde, işveren işçisine cevap vermese dahi, kısmi süreli çalışma şartları dilekçe tarihinden itibaren 30 gün sonra yürürlüğe girer.
Çalışma şartlarını işveren belirler.
Her ne kadar işçinin Doğum sonrası kısmi süreli çalışma izni yasal olarak hak olsa da. İşveren işçinin talebi doğrultusunda, çalışma günleri ya da çalışma saatleri işveren tarafından belirlenecektir. İşçi talebini işverenine ilettikten sonra işveren sadece işçinin talebini kabul etmek ile mükelleftir. İşçi işverenine çalışma günleri ya da saatleri ile ilgili yaptırımda bulunamaz.
Haftalık çalışma süresi maksimum 30 saattir.
İşçi işverenine yapmış olduğu kısmi süreli başvuru sonrasında, çocuğu ilköğretim çağına gelene kadar tam zamanlı değil, kısmi süreli çalışmaya geçecektir. Kısmi süreli çalışma da haftada maksimum 30 saat ile sınırlıdır.
İşçi istediği zaman tam zamanlı çalışma geri dönebilir.
Bir kereye mahsus istenen kısmi süreli çalışma talebinden sonra illaki bireyler çocuğunun ilköğretim çağına gelene kadar bu şekilde çalışılacağına dair bir zorunluluk bulunmamakta. İşçi ne zaman arzu eder ise, işverenine tekrardan yazılı olarak başvurmak kaydı ile, tam zamanlı çalışma şartlarına geri dönebilir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken husus;
Kısmi süreli çalışma talebinden sonra, tam zamanlıya geçiş yapılır ise, tekrardan kısmi süreli çalışma talebinde bulunma şansı ortadan kalkıyor.
Örnek vermek gerekir ise;
Siz çocuğunuz için işvereninizden kısmi süreli çalışma talebinde bulundunuz ve 2 sene boyunca bu hakkı kullandınız. Fakat 2 sene sonrasında tekrardan işvereninize yazılı bildirim yaparak tam zamanlıya geçiş yapmak istediğinizi dile getirdiniz. 1 yılda tam zamanlı çalıştıktan sonra, işvereninize, “ benim çocuğum ilköğretim çağına henüz gelmedi, o zamana kadar benim kısmi süreli çalışma hakkım var “ deme şansınız bulunmamakta. Bu hak bir kereye mahsus anne ve babaya verilmektedir. İyi hesap yapıp, sağlıklı karar vermeniz bu noktada büyük önem arz etmektedir.
İşçi kısmi süreli çalışma sonrasında daha az ücret alacaktır.
Buraya kadar her şey tamam fakat iş ücret kısmına gelince yüzler düşüyor ne yazık ki. Evet, işçinin ücreti, sigorta primi gibi haklar çalıştığı sürelere göre belirlenir. Kısmi süreli çalışma sonrasında doğal olarak daha az çalışma süresi söz konusu olduğu için ücret ve sigorta primlerinin daha az yatırılması ne yazık ki uygulama gereği zorunluluktur.
Kısmi süreli çalışma durumlarında, ücret ne kadar çalıştıysanız o kadar alırsınız. Ne kadar çalıştıysanız o kadar sigorta primi adınıza yatırılır. Bunların dışında, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan, İşkur Müdürlüğü’nden ya da işvereninizden ücret talebinde bulunamazsınız.
Bazı işlerde kısmi süreli çalışma işveren onayındadır.
Normal şartlar da yazımız da hep bu ana kadar işçi işvereninden kısmi süreli çalışma talebinde bulunur ise, işveren kabul etme zorundadır diye belirttik ama aşağıda ki işlerde kısmi süreli çalışma durumları işverenin inisiyatifindedir. İşveren aşağıdaki niteliklerde ki iş durumlarında, işçisinin kısmi süreli çalışma talebini kabul etmeme hakkına sahiptir. İşçi bu durumlar da işvereni ile mutabakat sağlamak zorundadır.
- Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
- Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
- Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
- İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde,
İşverenin uygun bulması halinde kısmi süreli çalışma yapılabilir.
