Deneme süresi kıdemden sayılır mı?
Soru: Merhaba, ben yaklaşık iki yıldır çalıştığım şirketimin kapanmasından dolayı işten ayrılmak durumundayım. Kıdem tazminatı hesabımda iki aylık deneme süresinin düşülmesi ile ilgili sorun yaşıyorum. Sigortam yapılmış ama kıdem hesabımı yaparken, iki aylık deneme süremi kıdemime dahil etmiyorlar. Bunun için nasıl bir yol izlemeliyim? Deneme süresi kıdemden sayılır mı? Teşekkür ederim.
Cevap:
Merhabalar,
Hem sorunuza cevap vermek, hemde sizin vesileniz ile deneme süresi ile ilgili genel bir bilgilendirme yapalım istiyoruz. Deneme süresi nedir? Deneme süresi kıdemden sayılır mı? Deneme süresi kaç aydır? Deneme süresinde ihbar tazminatı olur mu? Vb. gibi tüm soruların cevabını okurlarımız yazımızın devamında bulabilirler.
Deneme süresi nedir?
İşçi ve işveren arasında imzalanan belirsiz süreli iş sözleşmelerinde genellikle deneme süresi bulunmaktadır. Deneme süresi içerisinde, işçi ya da işveren arzu ederlerse beklentilerinin karşılanmadığı gerekçesiyle, herhangi bir bildirim sürelerine riayet etmeden iş sözleşmelerini feshetme hakkına sahip olacaklardır.
Tabi biraz önce de bahsettiğimiz gibi, her belirsiz süreli iş sözleşmesinde deneme süresi belirtileceğine dair bir zorunluluk bulunmamaktadır. Taraflar isterse iş sözleşmelerine deneme süresini ekleyebilirler.
Deneme süresi içerisinde;
İşveren; İşçinin bilgisini, yapacağı işe yatkınlığını, alışkanlığını, yeteneklerini, çalışkanlığını ve verimini ölçmek, ayrıca kişiliği hakkında bilgi edinmek ya da bir kanaat sahibi olmak isteyebilir.
İşçi; İş yerinin ve çalışma şartlarının kendisine uygun olup olmadığını anlamak, bu gaye ile işi, iş yerini ve çalışma şartlarını görmek ve gözlemlemek, incelemek, takip etmek ve işi yapıp yapamayacağını anlamak, bunun yanı sıra işverenin yaklaşımlarını öğrenmek isteyebilir.
İşçi de işveren de bunları yapabilmek için bir süreye ihtiyaç duyarlar.
İşte, sürekli iş sözleşmelerinin yapılışında işçinin işvereni, işverenin de işçiyi denemek için kararlaştırdıkları, ancak kanunla üst sınırı belirlenmiş süreye “Deneme Süresi” denilmektedir.
Deneme süresi kıdemden sayılır mı?
4857 sayılı İş Kanunun 15. maddesi uyarınca deneme süresi en fazla iki ay olabileceğinden (bu süre toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir), işçinin ücretli yıllık izne hak kazanabilmesi içinse iş yerinde bir yıllık çalışma süresini doldurması gerektiğinden, deneme süresi içerisinde işçi yıllık izne hak kazanamaz.
Ancak işçi deneme süresinden sonra iş yerinde çalışmaya devam ederse, yıllık izne hak kazanmada esas alınan bir yıllık sürenin hesabına deneme süresi de dahil edilir. Yani kimse size ” deneme süresinin iş yerinde ki kıdeminize eklenmediğini ” söyleyemez.
Bu nedenle olası bir iş sözleşmesinin feshi durumlarında işçinin sigorta başlangıç tarihi baz alınmalıdır.
Deneme süresi iki ay olmak zorunda mı?
Genel olarak halk arasında sürekli deneme süresinin zorunlu olduğu ve iki ay olduğuna dair bir düşünce var. Şunu unutmayalım, taraflar sözleşmeye deneme süresi koyup koymamakta serbesttir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesinde, taraflarca iş sözleşmesine bir deneme süresi konulduğunda, bu sürenin en çok iki ay olabileceği, ancak deneme süresinin toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabileceği düzenlenmiştir. Deneme süresi içerisinde taraflar, iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız olarak feshedebilirler. Ancak çalıştığı günler için işçinin ücret ve diğer hakları saklıdır.
Deneme süresinde ihbar süresi olur mu?
Yazımızın başında da söz ettiğimiz gibi, taraflar deneme süresinde iş sözleşmelerini 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 17. maddesi’nde hüküm altına alınan bildirim süresine riayet etmeden iş sözleşmelerini feshetme hakkına sahiptir. Deneme süresinde herhangi bir ihbar süresi bulunmamaktadır. Taraflar olası bir uyuşmazlık durumunda, iş sözleşmelerini deneme süresi içerisinde derhal ve bildirimsiz olarak feshedebilirler.
Fakat eğer imzalanan iş sözleşmelerinde deneme süresi belirtilmemişse o zaman taraflar birbirlerine ihbar bildirimi yapmak zorundadır. Bknz: 1 günlük çalışma ihbar tazminatı doğurabilir
Deneme süresinde sigorta yapılır mı?
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun, 7. maddesinde;
Sigorta hak ve yükümlülüklerinin 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için (hizmet akdine istinaden çalışanlar için) çalışmaya, mesleki eğitime veya staja başladıkları tarihten itibaren başlayacağı,
“Sigortalı bildirimi ve tescili” başlıklı 8 inci maddesinde de; işverenin, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, (bazı istisnalar hariç) 7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde (yukarıda) belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlü olduğu,
Bu neden ile bu şekilde yapılacak olan bir uygulama yasal değildir. İşveren her halükarda sigorta işlemlerini başlatmalı ve gerekli bildirimleri Sosyal Güvenlik Kurumu‘na yapmak ile mükelleftir. Bu neden ile deneme süresinde sigorta yapılmayacağı düşüncesi son derece yanlıştır.
Deneme süresinde ki işçinin hakları nelerdir?
Deneme süresi içerisinde çalışan bir işçinin, diğer işçilerden herhangi bir farkı bulunmamaktadır. Deneme süresinde çalışan işçiler, diğer işçiler ile aynı haklara sahiplerdir. Sadece deneme süresi içerisinde taraflar sözleşmelerini bildirimsiz ve tazminatsız bir şekilde sonlandırabilirler. Bunun dışında işin işleyişi açısında diğer işçiler ile ilgili bir fark bulunmamaktadır.
Deneme süresi içerisinde işçinin izin hakkı var mıdır?
4857 sayılı İş Kanunu‘nun 15. maddesi uyarınca deneme süresi en fazla iki ay olabileceğinden (bu süre toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir), işçinin ücretli yıllık izne hak kazanabilmesi içinse işyerinde bir yıllık çalışma süresini doldurması gerektiğinden, deneme süresi içerisinde işçi yıllık izne hak kazanamaz.
Ancak işçi deneme süresinden sonra iş yerinde çalışmaya devam ederse, yıllık izne hak kazanmada esas alınan bir yıllık sürenin hesabına deneme süresi de dahil edilir. Yani kimse size deneme süresinin iş yerinde ki kıdeminize eklenmediğini söyleyemez. Ayrıyeten işçilerin diğer önemli bir izin hakkı ise hafta tatili iznidir. İş yerinde 45 saatlik haftalık çalışma süresini dolduran işçi, deneme süresinde de olsa en az 24 saatlik hafta tatiline hak kazanır.
Deneme süresi içerisinde fazla mesai yapılırsa ücretinin ödenmesi gerekmektedir.
Deneme süresi içerisinde haftalık zorunlu mesainiz olan 45 saati aştığınız taktirde fazla mesai ücretinizi de hak edersiniz. Bu ücretin ” sen deneme süresindesin ” diyerek işçiye ödenmeme durumu söz konusu değildir.
