Hepimizin bildiği gibi bir haftalık zaman içerisinde işçi 45 saatten fazla çalışır ise, fazla mesai durumları gündeme gelmektedir. Eskiden her takvim yılında bir yinelenen fazla mesai onay yazısı yeni düzenleme gereği bir kere alındığı taktirde geçerliliğini koruyabiliyor. Fakat işçi bir kereye mahsus fazla çalışmaya onay veriyor olması o işletmede ilelebet fazla mesai yapacağı anlamına gelmiyor. Eğer işçi işverene fazla çalışmaya dair bir onay verdiyse, arzu ettiği taktirde bu onay yazısını geri alabilir. Bknz: İş Hukukunda çalışma süreleri
Senelik maksimum fazla çalışma süresi 270 saattir.
Bir işçinin işverenine fazla mesai onayı vermesi o işçinin sürekli mesai yapacağı anlamına gelmiyor. İşveren her ne kadar işçisinden fazla mesai için onay alsa da senelik maksimum fazla çalışma süresi 270 saattir. Tarafların bu duruma rıza göstermesi bir şey ifade etmemektedir. 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 41. maddesi gereğince, fazla çalışma sürelerinin 270 saati aşmaması gerekmektedir. Bknz: Senelik fazla mesai 270 saati geçemez
Fazla mesai onay iptal dilekçesi örneği
Bu durum o kadar önemlidir ki, işçi bir kere fazla mesaiye rıza gösterir ise, işvereninin fazla mesai talebine karşı gelme şansı bulunmamaktadır. Bu neden ile her konuda olduğu gibi, bu onay da hayati önem arz etmektedir. Şunu herkesin bilmesini rica ediyoruz; İşçi rıza göstermeden, fazla mesai yapmak zorunda değildir.
İşverene yazılacak olan fazla mesai onay iptal dilekçesi işverene tebliğinden itibaren 30 gün sonra yürürlüğe girecektir. 30 günden sonra hiçbir şekilde işçiye fazla mesai yaptırılması söz konusu olmayacaktır. Fazla mesai onay iptal dilekçesininin örneğini buradan bilgisayarınıza indirebilir, gerekli düzenlemeleri yapabilirsiniz.
Zorunlu ve olağanüstü durumlarda onay şartı aranmaksızın işçi fazla mesai yapabilir.
Buraya kadar hep, işçinin rızası söz konusu değil ise, işveren tarafından fazla mesaiye zorlanamaz dedik ama bir parantez açmamızda fayda var. İşletme içerisinde zorunlu veya olağanüstü bir durum söz konusu olur ise, fazla çalışma ile ilgili herhangi bir onaya ihtiyaç duyulmamaktadır. İşçi her halükarda fazla çalışma yapmak durumundadır.
Zorunlu neden ile fazla çalışma
İşyerinde meydana gelen bir arızanın giderilmesi, bir arıza durumunun bulunması ya da üretim de kullanılan araçlar için hemen yapılması gereken işlerin veya zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması durumunda, işçiler zorunlu olarak fazla çalışma yapabilirler.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 42. maddesi’nde konu ile ilgili;
Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde, yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında, işyerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak koşulu ile işçilerin hepsi veya bir kısmına fazla çalışma yaptırılabilir. Bu durumda fazla çalışma yapan işçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur.
ifadelerine yer verilmiştir.
Olağanüstü durumlarda fazla çalışma
Seferberlik sırasında ülke savunmasının ihtiyaçlarını karşılayan işyerlerinde Bakanlar Kurulu kararıyla fazla çalışma yapılabilir.
Konu ile ilgili 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 43. Maddesi’nde;
Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak şartıyla yurt savunmasının gereklerini karşılayan işyerlerinde fazla çalışmaya lüzum görülürse işlerin çeşidine ve ihtiyacın derecesine göre Bakanlar Kurulu günlük çalışma süresini, işçinin en çok çalışma gücüne çıkarabilir. Bu suretle fazla çalıştırılan işçiler için verilecek ücret hakkında 41. maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkraları hükümleri uygulanır.
İfadelerine yer verilmiştir.
Bunun dışında Olağanüstü Hal Kanunu, doğal afet ve tehlikeli salgın hastalıklar yüzünden ilan edilen olağanüstü hallerde, ağır ekonomik bunalıma bağlı olağanüstü durumlarda ve diğer bazı kanunlar, olağanüstü sebeplerle fazla çalışma yapılabilmesini mümkün kılmaktadır.
Fazla çalışmanın yasaklandığı işler ve kişiler nelerdir?
- Sağlık kuralları bakımından günde en çok 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işlerde fazla çalışma yapılamaz.
- Gece çalışmalarında olağan fazla çalışma yapılamaz.
- Kadın işçilere ne sebeple olursa olsun, gece döneminde fazla çalışma yaptırılamaz.
- Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere fazla sürelerle çalışma da yaptırılamaz.
- 18 yaşından küçük olanlar fazla çalışma yapamaz.
- İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler fazla çalışma yapamaz.
- İş Kanunu’nun 88. maddesinde öngörülen Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik’te belirtilen gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler fazla çalışma yapamaz.
