Derhal fesih ne demektir

İş sözleşmelerinin derhal ve bildirimsiz bir şekilde feshedilmesi durumu sadece Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareketlerde işleme alınmaktadır. Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareketler dışında gerçekleşen fesihlerde derhal ve bildirimsiz fesih uygulaması yanlış olacaktır. Bu yazımızında devamında, derhal fesihin ne olduğunu, hangi durumlarda derhal fesih uygulanacağına dair bilgiler bulabilirsiniz.

Derhal fesih

Derhal fesih, işçi ya da işverenin mevcut iş sözleşmesini, 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 17. maddesi’nde hüküm altına bildirim sürelerine riayet etmeksizin, iş sözleşmelerini feshetme, sonlandırma anlamına gelmektedir. Derhal fesih işlemleri sırasında, bildirim süreleri dikkate alınmadığı için, doğal olarak ihbar tazminatı da söz konusu olmayacaktır. Fakat burada dikkat edilmesi gereken husus, derhal fesih işlemi hangi tarafın yaptığı olacaktır.

Eğer iş sözleşmesi işçi tarafından derhal feshediliyor ise ve işçinin işyerinde kı kıdemi bir yıl ve üzerinde ise, kendisine kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir. Fakat iş sözleşmesini işveren feshediyor ise, işçiye herhangi bir şekilde tazminat ödemesi yapılmayacaktır.

Hangi durumlarda derhal fesih uygulanır?

Derhal fesih uygulaması biraz önce dediğimiz gibi, işçi ve işveren hakkı olarak ikiye ayrılmıştır. Öncelikle işçi tarafından gerçekleşebilecek derhal fesih işlemlerine göz atalım.

Bunun için 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesi’nin II bendine bakabilirsiniz. Maddeleri sıralamak gerekir ise;

İşveren işçiyi işe alırken yapılacak iş ile ilgili doğru bilgiler vermek, işçiyi yanılmamak zorundadır. Eğer bu konuda işe başladıktan sonra gerçekleşen bir olumsuzluk var ise işçi iş sözleşmesini derhal ve bildirimsiz olarak feshedebilir.
İşverenlerin herhangi bir nedenden dolayı işçiye ya da işçinin ailesine kötü söz söyleme hakkı bulunmamaktadır. Eğer ki, size ya da aile fertlerinizden birine kötü bir söz söyler ya da cinsel tacizde bulunursa, işçinin iş sözleşmesi derhal ve bildirimsiz olarak feshedilebilir.
İşveren işyerinde ya da farklı bir konudan dolayı işçisine saldırmaya, dövmeye ya da onu tehdit ederse, işçiyi ya da işçinin aile fertlerinin birini, hukuka uygun olmayan bir davranışa sürüklemeye kalkar ise, işçi hakkında onur kırıcı asılsız suçlamalarda bulunursa iş sözleşmesini derhal ve bildirimsiz bir şekilde feshedebilirsiniz.
İşçi görev yaptığı işletme de, diğer işçi ya da işletme içerisinde o an bulunan kişiler tarafından cinsel tacize uğrarsa ve bu durumu işverenine beyan etmesine rağmen işveren gerekli önlemleri almaz ise, iş sözleşmesini derhal ve bildirimsiz bir şekilde feshedebilir.
İşveren işe aldığı işçinin ücretini hukuka ve sözleşme şartlarına uygun bir şekilde hesap etmez ve ödemez ise, iş sözleşmesini derhal ve bildirimsiz bir şekilde feshedebilir.

Yukarıda sıraladığımız nedenlerden herhangi birisinin gerçekleşiyor olması, işçi için iş sözleşmesini haklı neden ile derhal ve bildirimsiz olarak feshetme imkanı tanımaktadır. işçinin işyerinde ki kıdemi bir yıl ve üzerindeyse kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Ayrıca işçi, tekrardan iş bulamaması durumunda, gerekli prim şartlarını yerine getirdiği taktirde, işsizlik maaşından da faydalanma şansına sahiptir.

Derhal ve bildirimsiz fesih hakkı işçiye olduğu gibi işverene de verilmiştir. Bunun için ise, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25. Maddesi’nin II bendine bakmamız gerekmektedir. Maddeleri sıralamamız gerekir ise;

İşçinin işe girerken işvereni yanıltması suçtur. Sahip olduğu vasıflar konusunda, işverene yanlış bilgi verirse ve işveren bu durumu tespit ederse, işçinin iş sözleşmesini derhal ve bildirimsiz bir şekilde feshedebilir.
İşçi her ne sebep olursa olsun, işverenine ya da işvereninin aile üyelerine kötü söz söyleme hakkı yoktur. İşverenin ve aile fertlerinin herhangi birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler söylerse ya da işveren ile ilgili asılsız ağır ithamlarda bulunursa iş sözleşmesi derhal ve bildirimsiz olarak feshedilebilir.
İşçi, diğer çalışma arkadaşlarına da saygılı olmak zorundadır. Hiçbir şekilde bir diğer çalışma arkadaşına cinsel tacizde bulunur ise, iş sözleşmesi derhal ve bildirimsiz bir şekilde feshedilebilir.
İşçi işverene, işverenin herhangi bir aile bireylerine ya da işverenin diğer işçisine sataşır, onları tehdit eder ise iş sözleşmeleri derhal ve bildirimsiz olarak feshedilebilir.
İşçi işvereninin güvenini kötü kullanmamalıdır. Kendisine emanet olarak verilen ürün, makine, teçhizat vb. şeyleri korumak ile mükelleftir. Eğer işverene ait olan ve işçinin çalıştığı sürece kendisine teslim edilen ürün ya da malzemelerin işçi tarafından kendi zimmetine geçirildiği tespit edilir ise, iş sözleşmesi derhal ve bildirimsiz olarak feshedilebilir.
Her işletmenin kendi çapında bir meslek sırrı bulunmaktadır. Firmaya göre değişen bu gizlilik anlayışı zaman zaman ciddi sorunlar doğurabilir. İşveren meslek sırlarını ortaya atmak gibi, doğruluk ve bağlılığa uymayan nedenlerden ötürü, işçinin iş sözleşmesini derhal ve bildirimsiz olarak feshedebilir.
İşçi işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi durumunda iş sözleşmesi derhal ve bildirimsiz olarak feshedilebilir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken husus, suçun işyerinde gerçekleşiyor olmasıdır. İşletme dışında gerçekleşen bir suçtan dolayı yedi günden fazla hapis cezası alan ve cezası ertelenmeyen işçi için, derhal fesih işlemi uygulanamaz.
İşçi, hangi durumda olursa olsun, işe gelmediği dönemler için işvereninden izin almalıdır. Eğer işvereninden izin almazsa ve haklı bir nedeni söz konusu değil ise problem yaşayabilir. Eğer arka arkaya iki iş günü ya da bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü ya da bir ayda toplam 3 iş günü işe devamsızlık yaparsa, işveren iş sözleşmesini derhal ve bildirimsiz olarak feshedebilir.
Bir işletmede herkesin iyi ya da kötü bir görevi bulunmaktadır. Nasıl ki işveren herkesi kafasına göre her yerde çalıştıramıyor ise, ilgili departmanda çalışan işçiler de çalıştıkları departmanda sağlıklı bir şekilde çalışmak ile yükümlüdür. Sürekli hata yapan, ödevli olduğu görevlerin kendisine hatırlatılmasına rağmen ısrarcı olan ve yapmayan işçinin iş sözleşmesi derhal ve bildirimsiz olarak feshedilebilir.
İşçinin kendisine verilen işi yapıyor olması onu kurtarmamaktadır. İşi nasıl yaptığı da önemlidir. Yani bir işçi bir işletmede çalışırken, kendi isteği ya da o an işi savsamasından dolayı iş güvenliğini 2. Plana atması durumunda kendi ve diğer çalışma arkadaşlarını iş güvenliği konusunda tehlikeye sokması, bu nedenler ile beraber işverene ait mal, malzeme ve teçhizatlara otuz günlük ücreti tutarıyla ödeyemeyecek zarara uğratması durumunda iş sözleşmesi derhal ve bildirimsiz olarak feshedilebilir.

Yukarıda sıraladığımız nedenlerden herhangi birisinin gerçekleşiyor olması, işveren için işçinin iş sözleşmesini haklı neden ile derhal ve bildirimsiz olarak feshedebilme hakkı vermektedir. İşçi bu nedenlerden ötürü işinden olursa, herhangi bir tazminat hakkına sahip olamayacaktır. Ayrıca, gerekli prim şartlarını yerine getiriyor olsa dahi işsizlik maaşından da faydalanamayacaktır.

fesih 1571034243 300x200 - Derhal fesih ne demektir? — Derhal fesih ne demektir

Derhal fesih hakkını kullanma süresi

Derhal fesih hakkını kullanma süresi 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 26. maddesi ile hüküm altına alınmıştır. buna göre;

24 ve 25. maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.

İşçinin haklı nedenle fesih halleri4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesinde, işverenin haklı nedenle fesih halleri aynı kanununun 25. Maddesinde düzenlenmektedir. Derhal fesih, gerekli koşullar oluştuğunda işçi veya işverenin bildirim süresine bağlı kalmadan iş sözleşmesini sonlandırması anlamına gelir. Temel olarak sağlık nedenleriyle işin yapılamayacak olması , taraflardan birinin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışlar sergilemesi zorunlu nedenlerle iş ilişkisinin zorunlu nedenlerle iş ilişkisinin ortadan kalkması derhal fesih için yeterli görülmektedir. Derhal fesih hakkını kullanma süresi 6 iş günüdür. Ancak işçinin maddi çıkar sağlaması halinde herhangi bir fesih kullanım hakkı süresi bulunmamaktadır.

Olası bir problemde taraflar için bildirimsiz fesih işlemi yapmak için gerekli olan süre 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 26. Maddesi’nde beyan edilmiş ve hüküm altına alınmıştır.

Eğer Ahlak ve iyi niyet kurallar nedeniyle iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf karşı tarafa bu davranışların bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılması gerekmektedir.

Bu anlamda örneğin sağlık, göz altına alınma veya tutukluluk gibi bildirimsiz fesih nedenlerine dayalı fesihlerde belirli böyle bir süre söz konusu değildir. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak sözleşmenin işveren veya işçi taraftan feshinde söz konusu olan süre, feshe yetkili olan kişi veya kuruluşun fiili veya faili öğrenme (ıttıla) tarihinden itibaren başlamaktadır. Fesih kararının bir kurul tarafından verildiği durumlarda bu süre karar tarihinde işlemeye başlamaktadır. Sürekli nitelikteki fiillerde, bu sürenin başlangıcı süreç halindeki fiilin bitiş tarihidir.(19) Fesih hakkının kullanılması bakımından İş Yasası’nda öngörülen altı işgünü ve bir yıllık süreler hak düşürücü süre niteliğindedir. Bu sürenin dolması halinde “işçinin olayda maddi çıkar sağladığının sonradan anlaşılması” istisnası hariç, bildirimsiz fesih hakkı kullanılamaz.

Özetlememiz gerekir ise şayet;

İş sözleşmelerinin derhal ve bildirimsiz feshedilmesi için rehberimiz 4857 Sayılı İş Kanunu‘dur.

4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 24. ve 25. maddesinde gerçekleşen nedenler hem işçiye hemde işverene derhal ve bildirimsiz fesih hakkı tanımaktadır.

24. ve 25. maddede ki nedenler dışında gerçekleşen durumlar derhal fesih olarak nitelendirilemez. Bu nedenler dışında gerçekleşen sebeplerden dolayı yapılacak olan fesihler bildirimli fesih olarak kabul edilecektir ve 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 17. maddesi’nde beyan edilen bildirim süreleri dikkate alınacaktır.