Çalışma hayatımız da herhangi bir olumsuzluk durumunda 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 24.ve 25. maddeleri aracılığıyla taraflara haklı neden ile iş sözleşmesini feshetme hakkı vermiştir. Biz bugün 24. maddeyi yani İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı hallerini detaylandırcağız. Bu yazımızda, İşçinin zorunlu nedenle fesih hakları’nı, İş sözleşmesinin işçi tarafından feshi hangi durumlar da mümkün olduğunu? İşçi hangi durumlar da iş sözleşmesini feshedebileceğiniz? İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı hallerinin ne olduğuna dair detayları bulabilirsiniz.
Öncelikle biraz önce de belirttiğimiz gibi, 4857 Sayılı İş sözleşmesinin 24. maddesi’ne bakıyoruz.
İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı
Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
Sağlık sebepleri:
- İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
- İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
- İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
- İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
- İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
- İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından iş yerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
- İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse.
- Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
Zorlayıcı sebepler:
İşçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.
Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir.
Gelin yukarıda sıraladığımız, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24/II maddesinde bulunan Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri durumlarını biraz detaylandıralım.
Maaşımın yarısını elden alıyorum bu haklı fesih olabilir mi?
Maaşınızın yarısını elden almanız doğal olarak ücret bordronuzun olması gerekenden daha düşük gösterilmesine sebep olur. Bu durum suçtur. 4857 Sayılı İş Kanunu işçiye ” işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse.” maddesi ile iş sözleşmesini haklı neden ile fesih hakkı tanımıştır.
Dilerseniz İşçinin zorunlu nedenle fesih haklarını bir kaç örnek ile detaylandıralım.
Maaşımızı zamanında alamıyoruz bu durum haklı fesih olabilir mi?
Açıkçası burada dikkat etmeniz gereken husus ücret ödeme gününden itibaren geçen 20 günlük süredir. İşvereniniz sizin ücretinizi her ayın 3’ünde ödemeyi taahhüt etti ise, yasal olarak kendisinin bu tarihten itibaren 20 günlük süresi bulunmaktadır. Eğer bu 20 günlük süre aşılır ise bu sefer işçi için yaptırım yapma hakkı doğabilir.
20 günlük süre sona erdikten sonra, bu sefer ortada ücret ödemesi için herhangi bir mücbir ( zorlayıcı ) bir neden söz konusu değil ise, 4857 Sayılı İş Kanunu‘nu işçiye “işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse.” maddesi ile iş sözleşmesini haklı neden ile feshetme hakkı tanımıştır.
İşverenim bana hakaret ediyor. İş sözleşmemi haklı neden ile feshedebilir miyim?
İşçi ile işveren arasında sadece iş ilişkisi olmak zorundadır. Hiç bir şekilde işveren işçisine ya da işçinin ailesine onur kırıcı davranışlarda bulunamaz. 4857 Sayılı İş Kanunu, “işveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya cinsel tacizde bulunursa”, işçiye iş sözleşmesini haklı neden ile feshetme hakkı tanımıştır.
Sürekli olması gerekenden farklı işler yapıyorum. Bu neden ile iş sözleşmemi feshedebilir miyim?
Mevzuata uygun olarak kurulmuş iş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında kurulmuş en öncelikli uyulması gereken kuralların başında geliyor. İşçi ve işveren iş sözleşmesi hükümlerine aykırı davranmamalıdır. İşçinin görevi iş sözleşmesinde ayrıntılı olarak belirtilmeli. İşveren de iş sözleşmesinde ve görev tanımlarında yazılı olan işlerin dışında işçiyi çalıştırmamalı veya çalışmaya zorlamamalıdır. Bknz: Görev tanımı nedir?
4857 Sayılı İş Kanunu, işveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle yanıltırsa, işçiye iş sözleşmesini haklı neden ile feshetme hakkı tanımıştır.
İşçinin uzun süredir çalıştığı ve ustalık kazandığı görevinden alınarak, vasıf gerektirmeyen başka bir bölümde çalışmaya zorlanması, iş şartlarında esaslı ve işçi aleyhine sonuç veren bir değişikliktir,
Fakat, her görev değişikliği esaslı çalışma şartı değişikliği olarak kabul edilmez.
Bu nedenle;
- İşçinin mesleğine, konumuna, saygınlığına zarar vermeyen,
- Ücret ve yan haklarında işçi aleyhine bir durum oluşturmayan,
- İşçinin sürdürmekte olduğu görevine eşdeğer bir pozisyon olması,
- İş tecrübesine veya becerilerine uyan bir göreve atanması,
Esaslı bir değişiklik olarak kabul edilmeyebilir.
Senelik izin kullandırılmaması haklı neden ile fesih midir?
Yıllık ücretli izin ile ilgili hükümler 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 53. ile 60. maddeleri arasında düzenlenmiş olup konuyla ilgili birde yönetmelik yayınlanmıştır.
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 54. maddesinde: “İşçi yukarıdaki fıkralar ve 55. madde hükümlerine göre hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır.” ifadelerine yer verilmiştir. Yani işçi bir yıl çalışmak şartı ile izini hak ettiği tarihten itibaren bir sonra ki izin hak ediş tarihine kadar mevcut iznini kullanması gerekmektedir. İşverenin izin hakkı bulan işçiye yıllık ücretli izin kullandırtmaması, işçiye 4857 Sayılı İş Kanunu tarafından iş sözleşmesini haklı neden ile feshetme hakkı tanımıştır.
Fazla çalışma nedeniyle işten kıdem tazminatımı alarak ayrılabilir miyim?
İşçiye bir yıl içinde en fazla 270 saat fazla mesai yaptırılabilir. İşçi fazla mesai ile ilgili rıza gösterse dahi, yılda 270 saatten daha fazla mesai yaptırılması kesinlikle yasaktır. Fazla mesai şahitlerle ispat edilirse geçmişteki ücretler faiziyle birlikte alınır.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, ücreti verilmiş olsa bile 270 saatten fazla yapılan çalışma halinde iş sözleşmesini tek taraflı sonlandıran işçiye, kıdem tazminatının ödeneceğine hükmetti. Bu neden ile eğer senelik çalışma süreniz 270 saati aşıyorsa, iş sözleşmenizi haklı neden ile tek taraflı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatınızı alarak iş yerinizden ayrılabilirsiniz.
Haklı fesih kullanma süresi ne kadardır?
İş sözleşmesinin feshedecek işçi 4857 Sayılı İş Kanunu‘ndaki sürelere riayet etmekle yükümlüdür.
Bu konu 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 26. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.
Buna göre fesih, feshe neden olan olayın öğrenilmesinden itibaren 6 iş günü içerisinde yapılmalıdır.
İşçi tarafından yapılan haklı fesihler de;
- İşvereninden kıdem tazminatını talep edebilir.
- İşçi tarafından yapılan fesihler de işçinin işvereninden ihbar tazminatı talep etme hakkı bulunmamaktadır. İşveren de bu tarz fesihler de işçisinden bildirim sürelerine riayet etmesini talep edemez. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesi gereği gerçekleşen fesihler derhal uygulanmalıdır.
- İşçi iş sözleşmesini haklı neden ile fesheder ise, işsizlik maaşına hak kazanabilir. Tabiki bunun için işsizlik maaşı için diğer şartları da yerine getirmesi gerekmektedir. Bknz: İşsizlik maaşı ile ilgili her şey
